دانه چیا چیست و چه خواصی دارد؟

گیاهان یکی از منابع مهم تأمین مواد مورد نیاز برای سلامتی ما هستند که در آن‌ها می‌توان انواع مختلفی از ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی را پیدا کرد. اگرچه استفاده از گیاهان به روش‌های مختلف از گذشته تا به حال در ایران مرسوم بوده، اما برخی گیاهان به دلیل شرایط آبی و هوایی در ایران رشد نمی‌کنند و به همین خاطر ما تا مدت‌ها از مصرف آن‌ها و استفاده از فوایدشان محروم بوده‌ایم. گیاه چیا یکی از این نوع گیاهان است که اولین‌بار در آمریکا رشد و نمو کرده است و هم خود گیاه و هم دانه‌های آن از خواص بیشماری برخوردار است. از آنجایی که دانه چیا در کشور ما چند سالی است که بیشتر مورد توجه قرار گرفته، بسیاری از افراد به دنبال کسب اطلاعات بیشتری درباره‌ی آن هستند تا بتوانند از خواص آن بهره‌مند شوند. به همین خاطر در این مقاله تصمیم گرفتیم اطلاعاتی را درباره‌ی گیاه چیا و دانه‌های جادویی آن در اختیار شما قرار دهیم. مقاله‌ی پیش رو اطلاعات نسبتاً جامع و کاملی را درباره‌ی این دانه‌ها به شما ارائه خواهد داد.

دانه چیا چیست؟

دانه چیا دانه‌ای است که از گیاهی با همین نام به دست می‌آید. گیاه چیا یکی از گیاهانی است که در محدوده‌ی آمریکای مرکزی رشد می‌کند و کاشت آن بیشتر به خاطر استفاده از دانه‌های آن صورت می‌گیرد. دانه‌های گیاه چیا حالت بیضی شکل دارند و از رنگ‌های متنوعی برخوردارند و رنگ‌های سفید، سیاه، ترکیب سفید و سیاه، قهوه‌ای و خاکستری از جمله رنگ‌هایی هستند که این تنوع رنگ را تشکیل داده‌اند. دانه چیا یکی از خوراکی‌های سنتی کشور مکزیک و مناطق جنوب غربی آمریکا است که به دلیل ارزش تغذیه‌ای بالا و نقشی که در سلامتی انسان دارد، دامنه‌ی شهرتش از این مناطق به تدریج به دیگر نقاط جهان نیز کشیده شده است. در ادامه مطالبی را درباره‌ی ترکیبات موجود در دانه چیا، فواید و تأثیرات، روش استفاده و عوارض احتمالی آن توضیح خواهیم داد.

در دانه چیا چه ترکیباتی وجود دارد؟

دانه‌های چیا حاوی مقدار زیادی فیبر و همچنین سرشار از اسیدهای چرب امگا3 هستند. همچنین بخشی از خواص این دانه‌ها به وجود میزان قابل توجهی از پروتئین اختصاص دارد و انواع مواد معدنی نظیر منیزیم، آهن، منگنز، روی، مس، پتاسیم فسفر و کلسیم نیز در آن یافت می‌شوند. از دیگر ترکیباتی که در دانه‌های چیا یافت می‌شود، آنتی‌اکسیدان‌ها، مواد مغذی مانند کافئیک اسید و ویتامین‌ها هستند که به این ماده خواص فراوانی بخشیده‌اند. 

مصرف دانه چیا چه فوایدی دارد؟

فیبر موجود در دانه چیا سبب می‌شود تا مواد مورد نیاز بدن تأمین شده و بدن کمتر احساس گرسنگی کند. این خاصیت برای افرادی که قصد اجرای یک برنامه‌ی رژیم غذایی در جهت لاغری را دارند، بسیار مفید بوده و مصرف دانه چیا را به یکی از سرفصل‌های ثابت برنامه آن‌ها تبدیل می‌کند. فیبر دانه چیا همچنین سبب کاهش کلسترول بدن شده و از بالا رفتن فشار خون جلوگیری می‌کند و از این طریق احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های عروقی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. دانه‌های چیا همچنین دارای چربی مثبت و مفیدی به نام اسید چرب امگا3 هستند که این چربی باعث بهبود سوخت و ساز بدن شده و به سلامت عروق قلب کمک زیادی می‌کند. این نوع از اسیدها در گوشت برخی ماهی‌ها یافت می‌شود و از آنجایی که ممکن است برخی افراد گیاهخوار باشند، می‌توانند با مصرف دانه‌های چیا جایگزینی برای این اسیدهای چرب را به بدن خود برسانند؛ می‌توان گفت که دانه چیا یکی از گیاهان منحصر به فردی است که این اسید را در خود دارد. همچنین پروتئینی که در گیاه چیا و دانه‌هایش وجود دارد سرشار از آمینواسیدهایی است که همگی برای بدن ضروری به شمار می‌روند. وجود پروتئین در دانه چیا به میزانی است که می‌تواند برای مصرف در میان وعده پیشنهاد بسیار خوبی محسوب شود. کلسیم موجود در چیا نقش مؤثری را در استحکام استخوان‌ها و تقویت اسکلت بندی بدن ایفا می‌کند و مواد معدنی این دانه‌ها تأثیر بسزایی در سلامت دستگاه‌های گوارشی و بافت عضلانی و ماهیچه ای دارند. همان‌طور که می‌دانیم، مصرف غلات برای برخی افرادی که دارای حساسیت هستند و یا بیماری سیلیاک دارند، به دلیل وجود ترکیبات گلوتن باید محدود گردد؛ زیرا دستگاه گوارشی این افراد در برابر این ماده واکنش‌های مخرب نشان داده و این واکنش به روده‌های فرد آسیب می‌رساند؛ برای این دسته از افراد مصرف دانه چیا یک راه حل جایگزین و بسیار مناسب محسوب می‌شود؛ زیرا این دانه‌ها فاقد گلوتن هستند و هیچ‌گونه پیامد منفی در این رابطه را به دنبال ندارند. همچنین ترکیبات آنتی‌اکسیدانی که در دانه‌های چیا وجود دارد، خاصیت ضد سرطانی داشته و مصرف این دانه‌ها از ابتلا به انواع سرطان‌ها در تمام سنین پیشگیری به عمل می‌آورد. از دیگر فواید مصرف دانه چیا کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم است و این ماده حساسیت افراد دیابتی به انسولین را کاهش می‌دهد. همچنین دانه چیا دارای خواص زیادی است که باعث تقویت پوست و مو می‌شوند و به همین خاطر در برخی از لوازم‌های آرایشی نیز ترکیباتی از آن در تولید محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بخش بعد بیشتر درباره‌ی نقش دانه‌های چیا در سلامت پوست و مو توضیح خواهیم داد.

مصرف دانه چیا چه تأثیری بر سلامت پوست و مو دارد؟

مصرف دانه‌های چیا به طور ویژه در سلامت پوست و تقویت مو بسیار مؤثر بوده و در این زمینه تاکنون بسیار موفق عمل کرده است. همین خاصیت‌ها سبب شده تا در تولید برخی محصولات بهداشتی و لوازم آرایشی که به صورت ارگانیک تولید می‌شوند، مورد استفاده قرار گیرد. در ادامه این تأثیرات را به طور مفصل شرح داده و در ضمن آن بهترین روش‌ها برای بهره‌مند شدن هرچه بیشتر از خواص دانه‌های چیا در سلامت پوست و مو را معرفی خواهیم کرد. 

1. سلامت پوست

گیاه چیا دارای خواص زیادی در زمینه‌ی تقویت ریشه‌های مو و محافظت از سلول‌های پوستی دارد و این خواص در دانه‌های چیا نیز به طور کامل وجود دارند. جالب است بدانید که دانه چیا قدرت بسیار بالایی در جذب آب دارد و گاه قادر است تا چند برابر وزن خود در خودش آب ذخیره کند. ترکیب این رطوبت با مواد روغنی این گیاه دست به دست هم داده‌اند تا آن را به یکی از بهترین مرطوب‌کننده‌های طبیعی پوست تبدیل کنند؛ به همین خاطر آن دسته از افرادی که دارای پوست خشک هستند و یا از خشکی موضعی در دست‌ها یا پاها رنج می‌برند، می‌توانند با استفاده از دانه‌های چیا خشکی پوست خود را برطرف کنند. این دانه‌ها همچنین خاصیت ضد التهاب دارند و به همین خاطر از بروز لکه‌های پوستی مانند آکنه یا جوش جلوگیری می‌کنند. خانم‌هایی که در حفظ سلامت پوست خود کوشا هستند و به دنبال ماسک‌های طبیعی برای افزایش زیبایی و شادابی پوست صورتشان هستند، می‌توانند با استفاده از ماسک چیا به این هدف دست پیدا کنند. به این منظور کافیست دانه‌های چیا را با تخم‌مرغ و ماست ترکیب کرده و بر صورت و یا سایر نواحی مورد نظر قرار دهید و پس از مدتی آن را با آب ولرم بشویید تا از اثرات شگفت انگیز آن بهره‌مند شوید. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی دانه چیا در جلوگیری از ایجاد چین‌وچروک‌های پوستی بسیار مؤثر بوده و از پیری زودرس پوست جلوگیری می‌کند. تجربه نشان داده است افرادی که از دانه‌های چیا و محصولات آرایشی و بهداشتی مبتنی بر آن در جهت سلامت پوست خود استفاده می‌کنند، به مراتب پوست بسیار نرم تری نسبت به سایر افراد دارند که این ویژگی می‌تواند بسیار مورد توجه خانم‌هایی که به پوستشان حساس هستند، قرار گیرد. همچنین این دانه‌ها به دلیل جریانی که در گردش خون به وجود می‌آورند، سبب خون‌رسانی به سلول‌های پوستی شده و با استفاده از ترکیبات منیزیمی که در خود دارند، سبب می‌شوند که پوست ما شفاف‌تر و درخشان‌تر به نظر برسد. 

1. سلامت مو

دانه‌های چیا نقش باور نکردنی در جلوگیری از ریزش مو دارند؛ این دانه‌ها به دلیل داشتن درصد بالای آهن، به گردش خون در بدن به ویژه در سر کمک کرده و تا حد زیادی از ریزش مو جلوگیری می‌کنند. مصرف دانه‌های چیا همچنین به مرور زمان باعث تقویت و استحکام ریشه‌های مو می‌گردد و افرادی که قصد جلوگیری از ریزش مو را دارند می‌توانند علاوه بر مصرف خوراکی دانه‌های چیا، ترکیبی را با استفاده از این دانه‌ها به همراه سرکه، عسل و روغن نارگیل درست کرده و بر روی سر خود قرار دهند و بعد از حدود نیم ساعت سر خود را بشویند؛ این کار به انتقال ترکیبات آهن چیا به سلول‌های سر منجر می‌شود و عملکرد سیستم گردش خون در این ناحیه را بهبود می‌بخشد. 

دانه چیا را چگونه باید مصرف کرد؟

معمولاً گیاهان و محصولات مرتبط با آن‌ها به روش‌های مختلفی می‌توانند مورد مصرف قرار گیرند و دانه‌های چیا هم از این قاعده مستثنی نیستند. استفاده از دانه‌های چیا کار دشواری نیست؛ یک روش متداول استفاده از دانه چیا آن است که برای مدتی در آب یا شیر خیسانده شوند و پس از مدتی که نرم‌تر شدند مورد مصرف قرار گیرند. این روش برای وعده‌هایی 

مانند صبحانه یا عصرانه بسیار مناسب بوده و از آنجا که دانه‌ها حالت خام دارند، همه‌ی خواص خود را حفظ می‌کنند و می‌توانند انرژی سرشاری را نصیب فرد کنند. روش دیگر استفاده از دانه‌های چیا مصرف آن به همراه ماست یا سالاد است که در این حالت نیز دانه‌ها به صورت خام مورد استفاده قرار می‌گیرند. همان‌طور که اشاره شد دانه چیا فاقد گلوتن است؛ بنابراین می‌تواند به صورت نامحدود در پخت تمام غذاها مورد استفاده قرار گیرد بدون آن که مشکلی را برای افراد حساس به گلوتن ایجاد کند. همچنین دانه‌های چیا را می‌توان به صورت خام و خیسانده نشده مصرف کرد که در این حالت بهتر است برای سهولت در استفاده، دانه‌ها به خوبی آسیاب شوند تا هضم آن‌ها بهتر صورت گیرد. به طور کلی ممکن است بدن افراد مختلف در سنین متفاوت نسبت به بعضی از روش‌های مصرف سازگاری بیشتری داشته باشد و این به خاطر قوی یا ضعیف بودن دستگاه گوارشی افراد است. از آنجایی که دانه‌های چیا می‌توانند در بدن بسیار قوی عمل کنند بهتر است قبل از استفاده روش مناسب را با توجه به شناختی که از بدن خود دارید، انتخاب کنید.

روغن دانه چیاچه خواصی دارد؟

جالب است بدانید دانه‌های گیاه چیا سرشار از روغن هستند و در حالت معمول می‌توان تا حدود 30 درصد روغن از آن‌ها به دست آورد. علاوه بر مصرف خوراکی دانه‌های چیا، یکی دیگر از روش‌های بهره‌مندی از خواص این دانه‌ها تهیه روغن دانه چیا است. روغن دانه‌های چیا می‌تواند هم جایگزینی برای روغن‌های صنعتی محسوب شود و هم به عنوان تقویت کننده پوست و مو مورد استفاده قرار گیرد. روغن دانه‌های چیا را هم می‌توان به طور طبیعی و در منزل به دست آورد و یا اینکه با دستگاه‌های روغن‌کشی صنعتی آن را استخراج نمود. روغن دانه چیا دارای انواع اسیدهای چرب مفید از قبیل اسیدهای چرب امگا 3، امگا 6 و امگا 9 است که همگی در تأمین چربی مورد نیاز پوست نقش مؤثری را ایفا می‌کنند. یکی از دلایلی که باعث می‌شود تا دانه‌های چیا در ترکیب با سایر مواد مرطوب حالت ژله‌ای پیدا کنند، میزان چربی موجود در آن‌ها است که به عنوان یک نکته مثبت مورد توجه متخصصان قرار دارد. 

آیا مصرف دانه چیا عوارض دارد؟

اگرچه دانه‌های چیا سرشار از خواص مفید هستند اما در صورتی که به صورت درست و اصولی مورد استفاده قرار نگیرند، ممکن است عوارضی را به دنبال داشته باشند. همان طور که اشاره شد، این دانه‌ها دارای میزان زیادی فیبر هستند که از این جهت در هضم غذا نقش مؤثری را ایفا می‌کنند؛ اما باید دانست که ورود بیش از حد فیبر به بدن می‌تواند مشکلاتی مانند اسهال و نفخ را برای دستگاه گوارشی انسان ایجاد کند. برای جلوگیری از این مشکل بهتر است دانه‌های چیا را به حالتی مصرف کنید که با بدن شما بیشتر سازگار است. ممکن است برخی افراد نسبت به مصرف دانه‌های چیا حساسیت‌هایی داشته باشند؛ در این صورت پس از مصرف علائم آلرژیک در آن‌ها فعال شده و احتمالاً مشکلاتی را برایشان ایجاد خواهد کرد. این حساسیت‌ها ممکن است مواردی مانند سوزش چشم، آبریزش بینی، آبریزش چشم، عوارض پوستی، اسهال یا استفراغ و مشکلات مربوط به دستگاه تنفسی را در بربگیرند. یکی دیگر از نکاتی که باید قبل از مصرف دانه‌های چیامورد توجه قرار گیرد، تأثیر این دانه‌ها در کاهش فشار خون است؛ به همین خاطر آن دسته از افرادی که به طور طبیعی فشار خون پایینی دارند باید در مصرف این دانه‌ها احتیاط کنند و در صورت امکان با یک پزشک متخصص نیز مشورت نمایند. لازم به ذکر است مصرف این دانه‌ها برای افرادی که به طور طبیعی فشار خون بالایی دارند، مشکلی را ایجاد نخواهد کرد. 

جمع‌بندی

همان طور که در مقاله اشاره شد، دانه‌های چیا در حقیقت از گیاهی با همین نام به دست می‌آیند که محل رشد آن‌ها بیشتر در کشورهای حوزه‌ی آمریکای لاتین است. با این وجود به دلیل خواص بی‌شماری که دارند، دامنه‌ی مصرف آن‌ها به سایر کشورهای جهان از جمله ایران نیز کشیده شده است. دانه‌های چیا سرشار از فیبر، ویتامین و مواد معدنی هستند و به همین خاطر نقش بسزایی را در تأمین مواد مورد نیاز بدن ایفا می‌کنند. این دانه‌ها همچنین به دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی از بروز انواع سرطان‌ها جلوگیری می‌کنند. دانه‌های چیا را به روش‌های مختلفی می‌توان مصرف کرد که در نهایت انتخاب شیوه‌ی مصرف بستگی به طبع فرد مصرف‌کننده و وضعیت جسمانی و دستگاه گوارشی او دارد؛ زیرا مصرف این دانه‌ها ممکن است در برخی افراد همراه با عوارضی مانند اسهال، نفخ و استفراغ باشد و به همین خاطر ضروری است تا افراد نسبت به این مسئله از قبل آگاهی‌های لازم را کسب کنند. نکته‌ی مهمی که درباره‌ی مصرف دانه‌های چیا وجود دارد، آن است که باید از مراکز سالم و تولیدکننده‌های معتبر خریداری شوند. زیرا امروزه در فرآیند تولید تمام محصولات کشاورزی از آفات و سمومی استفاده می‌شود که این سموم ممکن است گاه بسیار خطرناک باشند و مسمومیت‌های جدی را برای افراد ایجاد کنند. از آنجایی که این سموم با چشم قابل دیدن نیستند و معمولاً چندان نظارتی هم بر توزیع آن‌ها وجود ندارد، می‌توان گفت که درصد قابل‌توجهی از محصولات کشاورزی موجود در بازار به احتمال بسیار بالا به سمومی آغشته هستند و تشخیص این مسئله برای مشتریان غیرممکن است. به همین دلیل ضروری است تا در صورتی که قصد خرید این دسته از محصولات را دارید، درباره‌ی برندهای موجود در بازار تحقیقات کافی را به عمل آورید و از بین آن‌ها بهترین برند را انتخاب نمایید. در این مورد پیشنهاد می‌شود دانه‌های چیا را از برندی تهیه کنید که محصولات خود را به صورت ارگانیک تولید می‌کند؛ این دسته از محصولات عاری از هرگونه سم بوده و به طور کاملًا طبیعی کشت و تولید شده‌اند و به همین خاطر شما را به طور کامل از خواص خود بهره‌مند خواهند ساخت.